Theo Nghị định 70/2025, từ ngày 1/6, các hộ kinh doanh có doanh thu trên 1 tỷ đồng mỗi năm thuộc một số ngành nghề (ăn uống, khách sạn, bán lẻ, vận tải hành khách, thẩm mỹ, vui chơi giải trí...) sẽ phải sử dụng hóa đơn điện tử khởi tạo từ máy tính tiền, kết nối dữ liệu với cơ quan thuế.
Dự kiến, sẽ có khoảng 37.000 hộ, cá nhân kinh doanh đang nộp thuế theo hình thức khoán sẽ phải chuyển đổi hình thức. Quy định này được kỳ vọng sẽ giúp việc quản lý thuế minh bạch hơn với cả cơ quan thuế và hộ, cá nhân kinh doanh.
Hộ kinh doanh “lên đời” doanh nghiệp: Cần thấy rõ cái lợi để mạnh dạn chuyển đổi
Ông Đinh Hồng Kỳ, Phó Chủ tịch Hiệp hội Doanh nghiệp TPHCM (HUBA), cho biết với những chính sách mới được ban hành thời gian qua, từ thông điệp chính trị đến khung chính sách, đều cho thấy bước tiến đáng ghi nhận trong việc thúc đẩy khu vực kinh tế tư nhân, đặc biệt là hộ kinh doanh cá thể.
Trước đây, mô hình hộ kinh doanh thường mang tính gia đình: chồng đi lấy hàng, vợ bán hàng, con cái phụ trách kế toán, khai thuế đơn giản. “Mọi thứ gói gọn trong một khoản thuế khoán cố định hàng tháng. Điều này khiến nhiều người e ngại chuyển đổi lên doanh nghiệp, vì nghĩ rằng sẽ phải tuân thủ quá nhiều thủ tục phức tạp, nhất là trong khai thuế và kế toán”, ông nói.
Tuy nhiên, ông Kỳ cho rằng rào cản đó đã và đang được tháo gỡ nhờ các ứng dụng công nghệ, phần mềm kế toán và giải pháp AI được cơ quan thuế triển khai rộng rãi. “Việc khai thuế theo quy định của doanh nghiệp giờ đây không còn là trở ngại lớn. Các nền tảng công nghệ đã đơn giản hóa đáng kể quy trình và chi phí tuân thủ”, ông nhận định.
Hiệp hội Doanh nghiệp TPHCM cũng đang tích cực hỗ trợ quá trình này thông qua việc xây dựng các câu lạc bộ khai thuế, quản lý thuế trong cộng đồng doanh nghiệp, nhằm đồng hành, hướng dẫn và tiếp sức cho hộ kinh doanh khi họ bước vào khu vực chính thức.
Theo ông Kỳ, những hộ kinh doanh nghiêm túc, có định hướng làm ăn lâu dài và xây dựng thương hiệu, sẽ thấy rõ lợi ích của việc chuyển đổi. Khi trở thành doanh nghiệp, họ được cấp mã số thuế, có thể xuất hóa đơn, mở rộng quy mô, tiếp cận các nguồn vốn chính thống, tham gia chuỗi cung ứng, đấu thầu và cả xuất khẩu. Đó là những cơ hội mà hộ kinh doanh không thể có nếu chỉ hoạt động phi chính thức.
“Tuy nhiên, nếu vẫn để họ được quyền lựa chọn hình thức đóng thuế đơn giản như hiện nay thì sẽ không có động lực chuyển đổi. Muốn thay đổi tận gốc, phải thể chế hóa thành quy định pháp luật: bất kỳ công dân nào muốn kinh doanh thì phải tuân thủ theo luật doanh nghiệp, nộp thuế như một doanh nghiệp”, ông Kỳ nhấn mạnh. Ông Nguyễn Xuân Thành, Giảng viên cao cấp Trường Chính sách Công và Quản lý Fulbright, Đại học Fulbright Việt Nam, nhận định Nghị quyết 68 của Chính phủ đã mở ra một hướng đi đáng chú ý khi lần đầu tiên đặt vấn đề hỗ trợ tài chính cho khu vực kinh tế cá thể, đặc biệt là các hộ kinh doanh.
Theo vị này, một trong những điểm nổi bật là ưu đãi thuế thu nhập doanh nghiệp trong 3 năm đầu nhằm khuyến khích hộ kinh doanh chuyển đổi thành doanh nghiệp chính thức. Đây là thay đổi lớn bởi lâu nay, tâm lý chung của hộ kinh doanh là e ngại phải “lên doanh nghiệp” vì lo ngại gánh nặng thuế và chi phí tuân thủ.
“Trước đây, hộ kinh doanh đóng thuế khoán - mức thuế được thương lượng với cơ quan thuế và thường thấp hơn thực tế. Nay, nếu chuyển lên doanh nghiệp, họ không chỉ có thể xuất hóa đơn thuế giá trị gia tăng (VAT) để hợp thức hóa giao dịch mà còn có thể hưởng ưu đãi thuế thu nhập trong nhiều năm đầu. Đây là một động lực tài chính rất đáng kể”, ông Thành phân tích.
Tuy nhiên, rào cản không chỉ nằm ở lợi ích tài chính, mà còn đến từ chính yêu cầu về vận hành doanh nghiệp. Nhiều hộ kinh doanh nhỏ như cửa hàng tạp hóa, cơ sở kinh doanh online tại nhà… cho rằng nếu chuyển đổi thành doanh nghiệp, họ sẽ phải lập hệ thống kế toán, báo cáo tài chính, tuân thủ nhiều thủ tục hành chính - điều mà họ chưa đủ nguồn lực để thực hiện.
Để giải quyết vấn đề này, Nghị quyết 68 cũng đưa ra định hướng phát triển các nền tảng số kế toán miễn phí giúp doanh nghiệp nhỏ dễ dàng thực hiện nghĩa vụ thuế mà không phát sinh thêm chi phí lớn.
Bên cạnh đó, ông Thành cho rằng cần linh hoạt trong thực thi và tránh tư duy “hành chính hóa” việc chuyển đổi. “Đừng đặt ra thêm các điều kiện phức tạp hay thủ tục kiểm tra chặt chẽ đến mức tạo nỗi sợ cho hộ kinh doanh, phải khuyến khích bằng cơ chế tự nguyện, tự khai và có lộ trình hậu kiểm hợp lý”, ông nhấn mạnh.
Cơ hội để hộ kinh doanh bước vào hệ sinh thái chuyên nghiệp
Ông Nguyễn Quang Huy, CEO khoa Tài chính Ngân hàng, Trường Đại học Nguyễn Trãi, nhận định việc chuyển từ cơ chế thuế khoán sang kê khai và nộp thuế theo chuẩn doanh nghiệp là bước đi đúng hướng, phù hợp với mục tiêu hiện đại hóa quản lý thuế và nâng cao tính minh bạch trong hoạt động kinh doanh.
“Đây không chỉ là thay đổi kỹ thuật, mà là cơ hội để các hộ kinh doanh bước vào một hệ sinh thái chuyên nghiệp hơn: minh bạch về tài chính, nâng cao năng lực quản trị, dễ dàng tiếp cận tín dụng, mở rộng kinh doanh bài bản”, ông Huy phân tích.
Tuy vậy, ông cũng nhấn mạnh rằng quá trình chuyển đổi này không thể diễn ra một cách ép buộc hay đơn lẻ. Hộ kinh doanh cần được hỗ trợ từ hạ tầng số, phần mềm khai thuế, đến các chương trình tập huấn, tư vấn thực tiễn. Sự đồng hành của cơ quan thuế là yếu tố quyết định để tạo niềm tin và giúp người kinh doanh thích nghi hiệu quả. Châu Đình Linh, giảng viên Trường Đại học Tài chính - Ngân hàng TPHCM, nhìn nhận môi trường kinh doanh trước đây còn thiếu minh bạch. Tuy nhiên, với sự ra đời của Nghị định 70, tình hình này sẽ được cải thiện đáng kể.
“Ban đầu, có thể nhiều hộ kinh doanh chưa nhận thức đúng về lợi ích của nghị định này và lo ngại sẽ ảnh hưởng đến quyền lợi của họ. Nhưng về lâu dài, mọi người sẽ phải thừa nhận rằng đây là một bước đi đúng đắn, phù hợp với pháp luật, đạo đức kinh doanh và trách nhiệm xã hội”, ông Linh nêu.
Theo ông Linh, lộ trình phát triển kinh tế của Việt Nam đang dần tiệm cận với các nền kinh tế phát triển. Do đó, các hộ kinh doanh và cá nhân kinh doanh với tư cách là công dân Việt Nam, cần có trách nhiệm xã hội đối với các bên liên quan, đặc biệt là trách nhiệm thực hiện nghĩa vụ thuế.
Ông giải thích: “Bất kỳ doanh nghiệp, cá thể hay hộ kinh doanh nào khi phát sinh doanh thu đều phải đóng thuế VAT. Bản chất của thuế VAT là các đơn vị kinh doanh đang thu giúp Nhà nước, và mức thuế này do người tiêu dùng cuối cùng chi trả”.
Việc áp dụng Nghị định 70 không chỉ giúp các hộ kinh doanh hưởng lợi mà còn tạo điều kiện để họ dần chuyển đổi thành doanh nghiệp. Cụ thể, các cá thể và hộ kinh doanh khi trở thành doanh nghiệp sẽ được hỗ trợ thuế thu nhập doanh nghiệp trong vòng 3 năm và phần mềm tính thuế. Ông Linh nhấn mạnh: “Đất nước càng phát triển, chúng ta càng cần hướng tới sự minh bạch và công bằng”.
Ngoài ra, ông cũng cho rằng, tất cả các cá nhân và hộ kinh doanh khi mua bán đều cần phải có hóa đơn. Điều này giúp chứng minh rõ nguồn gốc và chất lượng hàng hóa, từ đó tạo điều kiện để sản phẩm của họ có thể tiếp cận được các hệ thống phân phối lớn.
Đồng thời, việc sử dụng hóa đơn điện tử và phần mềm bán hàng sẽ giúp các cá thể và hộ kinh doanh quản lý dòng tiền tốt hơn. Hơn nữa, việc này còn là minh chứng cho dòng tiền của nhà bán hàng, giúp họ dễ dàng vay vốn đầu tư khi cần.
Theo ông Linh, các cá thể và hộ kinh doanh không cần lo lắng về việc khó làm quen hay khó sử dụng công nghệ. Bởi lẽ tất cả những phần mềm bán hàng hiện đã hoàn thiện tốt, giúp người dùng dễ dàng sử dụng.
Ông Châu Đình Linh cũng đề xuất rằng cơ quan quản lý cần có lộ trình theo từng giai đoạn để các hộ kinh doanh chuyển đổi từ từ. Đồng thời, nhà chức trách cũng cần tổ chức những buổi tư vấn để giúp các hộ kinh doanh thay đổi nhận thức về vấn đề này.
“Cuối cùng, cần có sự hỗ trợ phần mềm và chuyển đổi từ hóa đơn giấy sang hóa đơn điện tử cho các hộ kinh doanh. Và quan trọng hơn cả, cơ quan quản lý cần thành lập đội ngũ hỗ trợ các cá thể và hộ kinh doanh trong suốt quá trình sử dụng”, ông nêu.